Διάφορες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η μεσογειακή διατροφή συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά καρκινογενέσεων και κυρίως με χαμηλότερη εκδήλωση καρκίνου του μαστού, του δέρματος και του παχέος εντέρου. Επειδή βασικό χαρακτηριστικό της διατροφής αυτής είναι η κατανάλωση ελαιόλαδου, η έρευνα προσανατολίστηκε στην βιοχημική ανάλυση των μηχανισμών με τους οποίους το ελαιόλαδο ενδεχομένως να προστάτευε σε κάποιο βαθμό από την ανάπτυξη κακοηθειών. Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι το ελαϊκό οξύ που περιέχεται στο ελαιόλαδο, προάγει την κυτταρική απόπτωση και τη διαφοροποίηση και επιδρά στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του καρκίνου του παχέος εντέρου. Επίσης, επιδρά στον υποδοχέα Her-2/neυ, που υπερεκφράζεται στο 20% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού και συνδέεται με κακή πρόγνωση.
Επίσης διάφορες ομάδες φαινολών που περιέχονται στο ελαιόλαδο φαίνεται ότι ασκούν αντιοξειδωτική και προστατευτική δράση. Από τις φαινόλες, η ελαιοευρωπείνη και η υδροξυτυροσόλη, εκτός της αντιοξειδωτικής δράσης, φαίνεται να επιδρούν και στο ένζυμο NAD(P)H οξειδάσης, με αποτέλεσμα τη μείωση της συγκέντρωσης των αιμοπεταλίων. Επίσης σημαντικό ρόλο φαίνεται ότι διαδραματίζει και το σκουαλένιο. Το σκουαλένιο συγκεντρώνεται στο δέρμα και προστατεύει από ανάπτυξη καρκίνου δέρματος (ως αποτέλεσμα έκθεσης στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία).
Είναι σημαντικό επίσης ότι το ελαιόλαδο παραμένει δραστική ουσία ακόμη και μετά το μαγείρεμα με τα συμβατικά μέσα. Τη μεγαλύτερή καταστροφή του προκαλεί το μαγείρεμα στα μικροκύματά. Έχει επίσης διαπιστωθεί προστατευτική δράση του ελαιόλαδου σε συνδυασμό με μεσογειακή διατροφή, στους καρκίνους του μαστού και του παχέος εντέρου.
Σε γενικές γραμμές. η ελαιοευρωπέivη και η υδροξυτυροσόλη διακόπτουν τον κυτταρικό κύκλο πολλαπλασιασμού στην G1 φάση και προάγουν 1ην απόπτωση Εκτός της αντιοξειδωτικής δράσης, οι ουσίες αυτές επιδρούν στην αγγειογένεση, στη μετακίνηση των κυττάρων και στη διεισδυτικότητα των κυττάρων.
Καρκίνος του Παχέος Εντέρου και Ελαϊκό Οξύ
Η ευνοϊκή επίδραση των φαινολών και του ελαϊκού Οξέος στην προστασία από εκδήλωση καρκίνου του παχέος εντέρου φαίνεται ότι ασκείται μέσω της αδρανοποίησης των ελευθέρων ριζών στο βλεννογόνο του παχέος εντέρου. Η δράση αυτή είναι εντονότερη όταν καταναλώνεται ωμό έξτρα-παρθένο ελαιόλαδο.
Σε ιn νιtrο μελέτες διαπιστώθηκε ακόμη ότι οι φαιvόλες ασκούν προστατευτική δράση και στις τρεις φάσεις του καρκίνου. Έτσι μειώνουν τις βλάβες του DNA κατά το αρχικό στάδιο της νόσου, στη συνέχεια ενισχύουν τον φραγμό της ανάπτυξης του όγκου και τέλος μειώνουν την διήθηση των ιστών γύρω από το όγκο μειώνοντας έτσι την δυνατότητα μετάστασης του καρκίνου.
Καρκίνος του Μαστού και Ελαϊκό Οξύ
Οι γυναίκες στις χώρες της μεσογείου παρουσιάζουν χαμηλότερη συχνότητα εκδήλωσης καρκίνου του μαστού σε σύγκριση με πληθυσμούς γυναικών άλλων δυτικών χωρών. Η σχετική έρευνα έδειξε ότι οι ουσίες που περιέχει το ελαιόλαδο είναι λιποδιαλυτές και έτσι μεταφέρονται στο λιπώδη ιστό του μαστού. Η προστατευτική τους δράση φαίνεται ότι συνδέεται με την μείωση της πυκνότητας του μαστικού αδένα καθώς η υψηλή πυκνότητα συνδέεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης αυτού του τύπου του καρκίνου. Παρατηρήθηκε επίσης συσχέτιση της μείωσης της συχνότητας καρκίνου του μαστού σε γυναίκες που καταναλώνουν μεγαλύτερη ή ίση από 30,5 γραμμάρια ελαιόλαδου την ημέρα. Οι έρευνες αυτές έγιναν στην Ευρώπη και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά στις γυναίκες της Ισπανίας όπου η κατανάλωση ελαιόλαδου είναι υψηλή.
