Αντιοξειδωτικά , Οργανοσεληνικά και Οργανοθειικά Παράγωγα
Το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητος τις τελευταίες δεκαετίες έχει στραφεί προς την διερεύνηση των δυνατοτήτων ορισμένων μικροστοιχείων των τροφών ως προς την προαγωγή της υγείας των πληθυσμών που το καταναλώνουν. Ορισμένα από αυτά, σύμφωνα με επιδημιολογικές έρευνες φαίνεται ότι έχουν ανασταλτική δράση ως προς την δημιουργία και ανάπτυξη κακοηθειών.
Τέτοιες ουσίες είναι τα αντιοξειδωτικά των λαχανικών και των φρούτων καθώς και αναστολείς πρωτεασών, φυτοστερόλες και ισοφλαβόνες που υπάρχουν σε καρπούς όπως η σόγια. Έχει επίσης διερευνηθεί και ο ρόλος του ασβεστίου στην αναστολή του καρκίνου του παχέος εντέρου. Στα σχετικά πειράματα, η προσθήκη ασβεστίου στην διατροφή των ανθρώπων που έλαβαν μέρος στην έρευνα, συνέβαλλε στην μείωση του πολλαπλασιασμού των κυττάρων του επιθηλίου του εντέρου.
Δεν έχει αποσαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι ουσίες αυτές. Οι ερευνητές εικάζουν ότι ο μηχανισμός δεν διαφέρει από τον αντίστοιχο με τον οποίο λειτουργούν οι φυτικές ίνες όπως είναι η εξουδετέρωση δευτερογενών χολικών αλάτων και η προαγωγή της διαφοροποίησης των κυττάρων του εντερικού επιθηλίου. Κάποιες από τις ουσίες αυτές πάντως, θεωρείται ότι τροποποιούν ή αδρανοποιούν την έκφραση των ογκογονιδlων ή το πρωτεϊνικό τους παράγωγο. Τέλος, θεωρείται ότι ο συνδυασμός κατανάλωσης ασβεστίου και φυτικών ινών μπορεί να λειτουργεί συνεργικά.
Άλλες τέτοιες ουσίες που παρουσιάζουν αντικαρκινική δράση είναι τα οργανοθειικά παράγωγα και τα οργανοσεληνικά παράγωγα. Αυτά περιέχονται στο σκόρδο το οποίο έχει συνδεθεί με την προστασία από τον καρκίνο του στομάχου. Η ιδιότητα αυτή φαίνεται ότι συνδέεται με τις αντιβακτηριδιακές του ιδιότητες οι οποίες παρεμποδίζουν τη μετατροπή των νιτρωδών σε νιτροζαμiνες από τα μικρόβια που παρεπιδημούν στο στομάχι.
Άλλες ουσίες με αντικαρκινικές ιδιότητες είναι τα οργανοσουλφιδικά παράγωγα τα οποία υπάρχουν στα λαχανικά Brassica, όπως το μπρόκολο, το λάχανο, το κουνουπίδι, τα λαχανάκια Βρυξελλών και στα πειραματόζωα εμποδίζουν την καρκινογένεση.
Ισοφλαβώνες, Καρωτενοειδή και Φαινολικά Παράγωγα
Άλλες ουσίες με αντικαρκινική δράση είναι οι ισοφλαβόνες οι οποίες αναστέλλουν την αγγειογένεση, προάγουν τη διαφοροποίηση του κυττάρου, αναστέλλουν την αρωματάση και αυξάνουν τη σύνδεση της SHBG με την αντίστοιχη ορμόνη.
Τα καρωτενοειδή επίσης είναι μια ομάδα που απαρτίζονται από 40 ουσίες οι οποίες παρουσιάζουν αντικαρκινική δράση. Οι πιο γνωστές από αυτές είναι η β-κορωτiνη η λυκοπένη και οι ξανθίνες. Ένα τρόφιμο που περιλαμβάνει τέτοιες ουσίες είναι η τομάτα. Κάποιες επιδημιολογικές έρευνες έδειξαν ότι άτομα που κατανάλωναν τομάτες παρουσίαζαν μειωμένη συχνότητα καρκίνου του προστάτη, του πνεύμονα και του στομάχου. Έχει επίσης διαπιστωθεί συνεργική δράση μεταξύ λυκοπένης και α-τοκοφερόλης στην αναστολή ανάπτυξης κυτταρικών σειρών καρκίνου του προστάτη.
Τα φαινολικά παράγωγα είναι μικροστοιχεία που υπάρχουν σε σχεδόν όλα τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Τροφή πολύ πλούσια σε αυτά το στοιχεία είναι το σταφύλια. Το σταφύλια περιέχουν την ουσία ρεσβερατρόλη, ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό και αντιφλεγμονώδες. Η ρεσβερατρόλη επίσης δρα και ως ανταγωνιστής των οιστρογόνων. Το φλαβονοειδή γενικά, έχουν την δυνατότητα να συνδέονται με τους υποδοχείς των οιστρογόνων κι έτσι να αναστέλλουν την ανάπτυξη ορμονοεξαρτώμενων όγκων σε συνθήκες εργαστηρίου.
Επίσης στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι πολυφαινόλες με γνωστότερη την κατεχίνη που ανευρίσκεται κυρίως στο πράσινο τσάι Οι πολυφαινόλες αναστέλλουν την καρκινογένεση αλλά δε επιδρούν στα υγιή κύτταρα. Στις επιδημιολογικές έρευνες, έχουν υπάρξει ενδείξεις ότι το πράσινο τσάι λειτουργεί προστατευτικά σε σχέση με την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα και καρκίνου του προστάτη.
Μονοτερπένια, Ισοθειοκυανικά, Ινδόλες και Αναστολείς Πρωτεασών
Μια άλλη ομάδα ουσιών στην κατηγορία των προστατευτικών ως προς τον καρκίνο ουσιών είναι τα μονοτερπένια με γνωστότερη ουσία από την ομάδα αυτή την d-λιμονίνη, που ανευρίσκεται στα εσπεριδοειδή. Σε εργαστηριακές μελέτες διαπιστώθηκε ότι η ουσία αυτή λειτουργεί προστατευτικά στους καρκίνους του πνεύμονα, του ήπατος, του προστάτη και του παγκρέατος ενώ η δράση της αφορά τόσο στην έναρξη του κύκλου ζωής του κυττάρου όσο και στον κυτταρικό πολλαπλασιασμό μέσω της αναστολής της δράσης πρωτεϊνών που ρυθμίζουν τον πολλαπλασιασμό του κυττάρου.
Τα λαχανικά με σταυρωτά φύλλα επίσης (μπρόκολα, κουνουπiδια κλπ.) περιέχουν τρείς μεγάλες ομάδες ουσιών που ανήκουν στα ισοθειοκυανικά και τις ινδόλες και λειτουργούν ανασταλτικά ως προς την ανάπτυξη καρκινικών όγκων. Οι ινδόλες έχει φανεί ότι αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών όγκων του μαστού στα πειραματόζωα και τα ισοθειοκυανικά παράγωγα λειτουργούν προστατευτικά στους καρκίνους του πνεύμονα και του οισοφάγου σε άτομα που καπνίζουν. Στον μηχανισμό με τον οποίο λειτουργούν φαίνεται ότι εμπλέκεται η επαγωγή ενζύμων που αδρανοποιούν διάφορες τοξίνες.
Μια τελευταία κατηγορία μικροστοιχείων με αντικαρκινική δράση είναι οι αναστολείς των πρωτεασών που ανευρίσκονται στο παράγωγα της σόγιας. Μια τέτοια ουσία είναι η Bowman-Bιrk Ιnhibitor (ΒΒΙ) η οποία εικάζεται ότι αναστέλλει την έκφραση ογκογονιδίων και ότι επηρεάζει αρνητικά τη δράση της πρωτεάσης την οποία οι διάφορες βιοχημικές έρευνες εμπλέκουν στην διαδικασία της καρκινογένεσης.
